Cần cẩu: Công cụ do thám mới của Trung Quốc

Các cần cẩu khổng lồ do một công ty Trung Quốc chế tạo có thể là công cụ do thám của Bắc Kinh
Bình Phương
5 tháng 3, 2023
Saigon Nhỏ

Các cần cẩu khổng lồ của công ty ZPMC Trung Quốc hoạt động trên cảng Oakland phía Bắc California hôm 28 tháng Hai 2020. ZPMC sản xuất gần 80% số cần cẩu từ tàu đến bờ được sử dụng tại các hải cảng của Mỹ.Ảnh Justin Sullivan/Getty Images

Bộ Quốc phòng Mỹ cho rằng các cần cẩu khổng lồ dùng để bốc hàng từ tàu biển lên bờ, do một công ty Trung Quốc chế tạo và được lắp tại nhiều hải cảng lớn của Mỹ, có thể là những công cụ do thám của Bắc Kinh, đặt ra nguy cơ theo dõi hoặc phá hoại việc vận chuyển thiết bị quân sự của Mỹ.

Bài tường thuật độc quyền của báo The Wall Street Journal (WSJ) số ra ngày 5 tháng Ba 2023 ghi nhận các quan chức Mỹ đang ngày càng lo ngại rằng các cần cẩu khổng lồ do Trung Quốc sản xuất đang hoạt động tại các cảng của Mỹ, bao gồm một số cảng được quân đội sử dụng, có thể cung cấp cho Bắc Kinh một công cụ gián điệp tiềm ẩn. Họ ví những chiếc cần cẩu này như những “con ngựa thành Troy”, hoặc một Huawei mới – tức Huawei Technologies Co., tập đoàn công nghệ viễn thông Trung Quốc mà sản phẩm đã bị cấm ở Mỹ do chúng có thể được sử dụng để do thám người Mỹ.

Phần lớn các cần cẩu khổng lồ này là sản phẩm của công ty ZPMC có trụ sở tại Thượng Hải, Trung Quốc, tên đầy đủ là Shanghai Zhenhua Heavy Industries Co. Cần cẩu của ZPMC tương đối tốt, giá rẻ so với các sản phẩm cùng loại của phương Tây nhưng chứa các cảm biến tinh vi và được điều khiển bằng phần mềm của Trung Quốc, cho phép chúng ghi nhận, theo dõi xuất xứ và điểm đến của các thùng chứa (container), từ đó gây lo ngại rằng Trung Quốc có thể nắm được thông tin về các loại hàng hóa được vận chuyển ra vào các hải cảng để phục vụ quân đội Mỹ trên khắp thế giới.  

Cần cẩu, được giám sát và điều khiển từ xa, cũng có thể gây gián đoạn luồng hàng hóa, Bill Evanina, cựu quan chức phản gián Mỹ, cho biết.

Đại diện tòa đại sứ Trung Quốc tại Washington nói mối lo ngại của Mỹ về cần cẩu Trung Quốc là “do hoang tưởng”, là một nỗ lực ngăn chặn sự hợp tác kinh tế và thương mại với Trung Quốc. “Chơi ‘con bài Trung Quốc’ và tung ra lý thuyết ‘mối đe dọa Trung Quốc’ là hành động vô trách nhiệm và sẽ gây hại cho chính lợi ích của Mỹ”, đại diện này nói với WSJ. Đại diện công ty ZPMC không trả lời yêu cầu bình luận của WSJ.

***

Sự kiện mới đây một khinh khí cầu tầm cao được Trung Quốc sử dụng làm phương tiện do thám bị Hoa Kỳ phát hiện và bắn hạ đã làm nổi bật bản chất đang thay đổi của hoạt động gián điệp và cách thức các quốc gia theo dõi lẫn nhau, ngoài các công cụ thu thập thông tin tình báo thông thường là điệp viên và vệ tinh nhân tạo. Từ vụ khinh khí cầu, các cơ quan thực thi pháp luật phương Tây đã xác định chống lại mối đe dọa do gián điệp Trung Quốc gây ra, bao gồm cả hành vi trộm cắp công nghệ, là ưu tiên hàng đầu.

Trong những năm gần đây, các cơ quan an ninh quốc gia Mỹ đã liệt kê một loạt thiết bị được sản xuất tại Trung Quốc có thể tạo điều kiện thuận lợi cho việc giám sát hoặc gây gián đoạn hoạt động ở Mỹ, chẳng hạn như hệ thống máy soi chiếu hành lý, máy biến thế điện.

Họ cũng có những mối lo ngại lớn hơn về việc Trung Quốc ngày càng kiểm soát các hải cảng trên toàn thế giới thông qua các khoản đầu tư chiến lược. Trung Quốc sản xuất gần như tất cả các container vận chuyển trên thế giới và kiểm soát dịch vụ dữ liệu vận chuyển hàng hóa toàn cầu.

Trong bối cảnh đó, các cần cẩu khổng lồ của Trung Quốc thu hút sự chú ý của giới chức an ninh và chính trị Mỹ là chuyện không lạ. Hồi tháng Mười Hai năm ngoái, khi thông qua dự luật chính sách quốc phòng trị giá $850 tỷ, các nhà lập pháp của Quốc hội Mỹ đã yêu cầu cơ quan quản lý hàng hải của Bộ Giao thông Vận tải tham khảo ý kiến ​​của bộ trưởng quốc phòng và những người khác, để đưa ra một nghiên cứu, chậm nhất vào cuối năm nay, về việc liệu các cần cẩu do nước ngoài sản xuất có gây ra các mối đe dọa an ninh quốc gia tại các cảng của Mỹ hay không.

Cho đến nay các cơ quan an ninh quốc gia chưa nêu chi tiết bất kỳ trường hợp nào mà cần cẩu được sử dụng cho mục đích bất chính.

Một góc nhà máy of the Trường Hưng (Changxing) của công ty Shanghai Zhenhua Heavy Industries Co., Ltd. (ZPMC) tại Thượng Hải – nơi sản xuất phần lớn cần cẩu khổng lồ cung cấp cho các hải cảng toàn thế giới, Ảnh Shen Chunchen/VCG via Getty Images
Cần cẩu của công ty ZPMC gia nhập thị trường Mỹ khoảng hai thập niên trước, được các giám đốc điều hành trong ngành mô tả là cần cẩu chất lượng tốt, rẻ hơn đáng kể so với các nhà cung cấp phương Tây. Trong những năm gần đây, ZPMC đã phát triển thành một công ty lớn trong ngành tự động hóa vận hành hải cảng toàn cầu, hợp tác với tập đoàn Microsoft Corp. và các công ty khác để kết nối thiết bị và phân tích dữ liệu theo thời gian thực.

“Chúng tôi từng bán thiết bị, nhưng bây giờ chúng tôi bán cả hệ thống,” Tống Hải Lượng (Hailiang Song), chủ tịch của ZPMC lúc đó, nói trong một video năm 2017 trên trang web của Microsoft. Trong video, Tổng giám đốc ZPMC khi đó Hoàng Thanh Phong (Qingfeng Huang) nói thêm: “Từ văn phòng chính của chúng tôi ở Thượng Hải, bạn có thể giám sát tất cả các cần cẩu” để giúp khắc phục sự cố.

Ngày nay, ZPMC cho biết họ kiểm soát khoảng 70% thị trường cần cẩu toàn cầu và đã bán thiết bị cho hơn 100 quốc gia. Một quan chức Hoa Kỳ cho biết ZPMC sản xuất gần 80% số cần cẩu từ tàu đến bờ được sử dụng tại các hải cảng của Mỹ.

Các cần cẩu khổng lồ thường được chuyển đến các cảng của Mỹ, được lắp ráp hoàn chỉnh trên tàu và được vận hành thông qua phần mềm do Trung Quốc sản xuất. Trong một số trường hợp, các công dân Trung Quốc được ZPMC đưa sang Mỹ làm việc với thị thực hai năm để giúp lắp ráp và vận hành cần cẩu – một yếu tố được coi là con đường tiềm năng để thu thập thông tin tình báo.

Cơ quan Tình báo Quốc phòng Mỹ (DIA) năm 2021 đã phát hiện ra rằng Bắc Kinh có khả năng điều tiết giao thông cảng hoặc thu thập thông tin tình báo về các thiết bị quân sự đang được vận chuyển qua cảng. “Những nỗ lực phân tích của DIA hỗ trợ quân đội Hoa Kỳ dự đoán và giảm thiểu các mối đe dọa đối với hoạt động di chuyển toàn cầu, vốn phụ thuộc một phần vào vận tải thương mại,” phát ngôn viên của DIA, Trung tá Dean Carter cho biết.

Trong hai năm qua, các hải cảng ở Virginia, South Carolina và Maryland, đôi khi được các căn cứ quân sự Mỹ gần đó sử dụng, đã mua nhiều cần cẩu mới từ ZPMC, gây lo ngại trong cộng đồng an ninh quốc gia. Cũng năm 2021, Cục Điều tra Liên bang (FBI) đã khám xét một con tàu chở hàng đang vận chuyển cần cẩu ZPMC đến cảng Baltimore và tìm thấy thiết bị thu thập thông tin tình báo trên tàu.

Một góc hải cảng Long Beach ở Nam California. Ảnh Jeff Gritchen/Digital First Media/Orange County Register via Getty Images
///ADDITIONAL INFORMATION: Slug: ports.0125.jag, Day: Thursday, January 15, 2015 (1/15/15), Time: 9:33:52 AM, Location: Long Beach, California – Ports of Long Beach and Los Angeles – JEFF GRITCHEN, STAFF PHOTOGRAPHER
(Photo by Jeff Gritchen/Digital First Media/Orange County Register via Getty Images)
ZPMC là công ty con của tập đoàn China Communications Construction Co. (CCCC) – nhà thầu hàng đầu thực hiện sáng kiến Vành đai và Con đường của nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình, phát triển cơ sở hạ tầng và liên kết thương mại trên khắp châu Á, châu Phi và xa hơn nữa. Vào năm 2020, chính quyền Hoa Kỳ đã hạn chế quyền tiếp cận công nghệ của Hoa Kỳ đối với năm đơn vị của CCCC, do vai trò của đơn vị này trong chương trình hợp nhất quân sự-dân sự của Bắc Kinh cùng các yếu tố khác.

Chris Wolski, người trước đây điều hành an ninh mạng cho cảng Houston ở Texas, cho biết: “Kẻ tấn công sẽ không khó để vô hiệu hóa một cảm biến trên cần cẩu và ngăn không cho cần cẩu di chuyển. Những hệ thống này không được thiết kế để bảo mật, chúng được thiết kế để vận hành.”

Sean Plankey, một cựu quan chức an ninh mạng, cho biết nếu quân đội Bắc Kinh có thể tiếp cận các cần cẩu, họ có khả năng đóng cửa các hải cảng của Mỹ mà không cần huy động lực lượng hải quân.

Để đề phòng gián điệp và bảo vệ dữ liệu nhạy cảm, một số hải cảng Mỹ đã chuyển sang sử dụng phần mềm do công ty ABB Ltd. của Thụy Sĩ cung cấp để vận hành cần cẩu ZPMC. Các cảng khác, bao gồm cảng Savannah, bang Georgia, cảng hàng hóa lớn thứ hai của Bờ Đông, sử dụng cần cẩu của nhà cung cấp Phần Lan Konecranes, thường có giá cao hơn khoảng một phần ba so với sản phẩm Trung Quốc.

Dân biểu Carlos Giménez (Cộng hòa – Florida), đại diện cho một khu vực có hải cảng sử dụng cần cẩu ZPMC của Trung Quốc, năm ngoái đã đưa ra một dự luật cấm Hoa Kỳ mua cần cẩu Trung Quốc trong tương lai và khuyến khích các nhà sản xuất khác. Có khả năng Quốc hội Mỹ sẽ sớm xem xét dự luật này và thông qua cho dù phải đối mặt với sự phản đối mạnh mẽ của Trung Quốc.