BBC News, Tiếng Việt

NATO là gì và vì sao Thổ Nhĩ Kỳ ngăn Thụy Điển và Phần Lan gia nhập?

Getty ImagesNGUỒN HÌNH ẢNH,GETTY IMAGES

3 tháng 2 2023, 15:23 +07

Năm ngoái, Thụy Điển và Phần Lan xin gia nhập NATO - liên minh phòng thủ của phương Tây - sau khi Nga xâm lược Ukraine.

Để được gia nhập NATO đòi hỏi tất cả 30 thành viên phải chấp thuận, nhưng Thổ Nhĩ Kỳ đang ngăn cản họ gia nhập sau một số cuộc biểu tình chống Thổ Nhĩ Kỳ ở Thụy Điển.

NATO là gì?
Nato, Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương, là một liên minh quân sự phòng thủ, được thành lập vào năm 1949 bởi 12 quốc gia, bao gồm Mỹ, Anh, Canada và Pháp.

Các thành viên đồng ý giúp đỡ lẫn nhau nếu một trong các nước thành viên bị tấn công vũ trang.

Mục tiêu ban đầu của NATO là thách thức sự bành trướng của Liên Xô ở châu Âu sau Thế chiến thứ II.

Sau khi Liên Xô sụp đổ vào năm 1991, nhiều quốc gia Đông Âu từng là đồng minh của Nga trong Hiệp ước Warsaw đã trở thành thành viên của NATO.

Nga từ lâu đã tranh cãi rằng việc NATO chấp thuận các quốc gia này sẽ đe dọa an ninh của họ. Nga kịch liệt phản đối yêu cầu gia nhập liên minh của Ukraine vì lo ngại điều này sẽ xâm phạm quá gần lãnh thổ của mình.

Thổ Nhĩ Kỳ ngăn Thụy Điển và Phần Lan gia nhập NATO như thế nào?
Tháng 6/2022, Thụy Điển và Phần Lan cùng xin gia nhập NATO.

Tất cả 30 quốc gia NATO phải chấp thuận các thành viên mới gia nhập. 28 nước đã đồng ý, nhưng Thổ Nhĩ Kỳ và Hungary thì chưa.

Thổ Nhĩ Kỳ năm ngoái cho biết Thụy Điển và Phần Lan trước tiên phải dẫn độ khoảng 150 công dân Thổ Nhĩ Kỳ mà nước này coi là "những kẻ khủng bố".

Những người này được cho là thành viên của Đảng Công nhân người Kurd (PKK), bị cấm ở Thổ Nhĩ Kỳ và những người mà chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ cho là đã tham gia vào một âm mưu đảo chính bất thành vào năm 2016.

Thụy Điển và Phần Lan nói dẫn độ là vấn đề của tòa án nước họ, nhưng họ đã đàm phán với Thổ Nhĩ Kỳ để cố gắng đạt được thỏa thuận để dọn đường vào NATO. Vòng đàm phán tiếp theo dự kiến ​​bắt đầu vào tháng Hai.

Vào tháng Giêng, một nhóm các nhà hoạt động đã tổ chức một cuộc biểu tình phản đối các cuộc tấn công của Thổ Nhĩ Kỳ nhắm vào lực lượng vũ trang người Kurd ở Syria.

Họ treo cổ chân một hình nộm mô phỏng Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan.

Khoảng một tuần sau, một nhóm cực hữu đã đốt Kinh Koran.

Tổng thống Erdogan đã hủy các cuộc đàm phán sắp tới giữa những tranh cãi xung quanh các cuộc biểu tình.

Tiến sĩ Jonathan Eel, chuyên gia an ninh châu Âu tại Viện Royal United Services, nói rằng ông không mong đợi ông Erdogan sẽ giải quyết vấn đề với Thụy Điển hoặc Phần Lan cho đến sau cuộc bầu cử tổng thống vào tháng Năm.

"Ông ta sẽ sử dụng việc này để cải thiện hình ảnh của mình. Ông ấy sẽ muốn cử tri nghĩ rằng ông là một nhân vật quan trọng trong các vấn đề quốc tế," ông Eel nói.

Chụp lại hình ảnh,
Bản đồ Thuỵ Điển và Phần Lan trong tương quan với Nga

Vì sao Thụy Điển và Phần Lan rất kiên quyết gia nhập NATO?
Thụy Điển đối mặt với Nga qua Biển Baltic và Phần Lan chia sẻ biên giới đất liền dài 1.340 km với Nga.

Trong bảy thập kỷ, cả hai đã chọn thế trung lập hơn là gia nhập Nato.

Nhưng việc Nga xâm lược Ukraine đã thay đổi tư duy hai nước này và họ yêu cầu được gia nhập "nhanh chóng".

Giáo sư Tracey German thuộc Khoa Nghiên cứu Quốc phòng tại Đại học Kings College London cho biết: “Cuộc xâm lược khiến họ cảm thấy rằng an ninh tập thể mà NATO cung cấp là thứ họ cần."

Hai nước sẽ góp 280.000 quân cho lực lượng của NATO (bao gồm cả quân dự bị) và hơn 200 máy bay chiến đấu.

Tuy nhiên, Giáo sư German nói, nếu Thổ Nhĩ Kỳ (và Hungary) ngăn cản hai quốc gia này gia nhập khối trong thời gian lâu hơn nữa, điều đó có thể gây rủi ro cho họ.

Bà nói: “Giữ Thụy Điển và Phần Lan trong vùng xám này, nơi họ không có sự bảo vệ an ninh tập thể nào của NATO, đồng nghĩa đang đặt họ vào một tình thế nguy hiểm."

"Họ có thể dễ bị tấn công trước áp lực hoặc sự can thiệp của Nga."

Các nước NATO đang hỗ trợ Ukraine như thế nào?
Mỹ gửi 31 xe tăng Abrams, Anh gửi 14 xe tăng Challenger 2 và Đức gửi 14 xe tăng Leopard 2.

Các quốc gia khác như Ba Lan, Phần Lan, Na Uy, Hà Lan và Tây Ban Nha cho biết họ cũng sẽ gửi xe tăng Leopard 2 từ hạm đội của mình.

Họ cũng đã gửi các vũ khí như hệ thống phòng không, hệ thống tên lửa tầm xa Himars, tên lửa chống tăng, xe chiến đấu bọc thép, pháo tự hành, pháo và máy bay không người lái.

Tuy nhiên, Mỹ đang từ chối gửi F-16 hoặc các máy bay chiến đấu khác cho Ukraine vì lo ngại chúng có thể được sử dụng trong các cuộc tấn công vào các mục tiêu bên trong nước Nga - điều mà Nga có thể hiểu là một hành động chiến tranh.

Vì sao NATO không gửi quân giúp Ukraine?
Kể từ khi Nga xâm lược Ukraine, các quốc gia NATO đã đồn trú 40.000 quân ở Đông Âu, trên lãnh thổ của các thành viên liên minh như Litva và Ba Lan, và họ có 300.000 quân khác trong tình trạng báo động cao.

Tuy nhiên, không có quân đội nào của NATOchiến đấu ở Ukraine.

Điều này là do việc gửi quân đến đó sẽ khiến NATO xung đột trực tiếp với Nga và các quốc gia hàng đầu trong liên minh, chẳng hạn như Mỹ, cho rằng điều này có thể châm ngòi cho một cuộc chiến rộng lớn hơn.

Vì lý do tương tự, các nước NATO cũng từ chối vận hành vùng cấm bay trên lãnh thổ các nước này.

Tại sao Ukraine không ở trong NATO?
NATO nói với Ukraine vào năm 2008 rằng Ukraine có thể gia nhập khối vào một thời điểm nào đó trong tương lai, nhưng gần đây NATO đã từ chối yêu cầu gia nhập "nhanh chóng" gần đây của Ukraine.

Điều này là vì Điều 5 của hiến chương NATO nói rằng, nếu một thành viên bị tấn công, tất cả các thành viên trong khối sẽ bảo vệ nước đó.

Nếu Ukraine trở thành thành viên, các nước NATO về mặt kỹ thuật sẽ phải gây chiến với Nga.